Σχολικός Εκφοβισμός
Το Παρατηρητήριο για την Πρόληψη της Σχολικής Βίας και του Εκφοβισμού.
Την τελευταία τριετία γονείς, εκπαιδευτικοί μαθητές και κοινωνία, γινόμαστε μάρτυρες μιας συστηματικής προσπάθειας για να πεισθούν οι πάντες ότι βρισκόμαστε μπροστά σε «πανδημία της λεγόμενης ενδοσχολικής βίας».
Πρόκειται για μια ιδεολογική-πολιτική κατασκευή που με την επιστημονική συνδρομή των κυρίαρχων μοντέλων της ψυχιατρικής και της ψυχολογίας και την πρόθυμη συμβολή των ΜΜΕ έχουν ως κύριο πολιτικό στόχο τον αποπροσανατολισμό μαθητών, γονέων και εκπαιδευτικών, τον έλεγχο και τη συμμόρφωσή τους.
Με την εδραίωση του γνωστού παρατηρητηρίου για την πρόληψη της Σχολικής Βίας και του Εκφοβισμού και τις εγκυκλίους που ακολούθησαν τη σύστασή του, επιχειρείται η κατασκευή μηχανισμών κοινωνικού ελέγχου στην εκπαίδευση μέσα από διαδικασίες και εργαλεία που στοχεύουν στην τεχνητή παθολογικοποίηση των μαθητών και του σχολείου, στη συμμόρφωση και υποταγή των νέων στο κυρίαρχο σύστημα.
Ιδιαίτερο ρόλο επιφυλάσσουν στους εκπαιδευτικούς. Με το πρόσχημα της πρόληψης οι παιδαγωγοί εκτοπίζονται από το φυσικό τους χώρο ως «ανίσχυροι» και μετατρέπονται σε «ανιχνευτές προβληματικών συμπεριφορών» των μαθητών τους. Ταυτόχρονα γίνεται προσπάθεια ένα πολιτικό-κοινωνικό και κατ΄εξοχήν παιδαγωγικό ζήτημα να μετατραπεί σε ατομικό ψυχολογικό πρόβλημα.
Πολλά ερωτήματα εγείρονται σχετικά τον αριθμό, αλλά και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά, των ερευνών που στηρίζουν την «πανδημία ενδοσχολικής βίας», τα τεράστια χρηματικά ποσά που προσφέρονται σε συγκεκριμένα άτομα και ομάδες (αλλά όχι στα κατ? εξοχήν αρμόδια Πανεπιστημιακά ιδρύματα) προκειμένου να υποστηριχτούν προγράμματα και προπαντός συγκεκριμένες εκπαιδευτικές πολιτικές στο χώρο του σχολείου. Η θεωρία της «αυτοεκπληρούμενης προφητείας» φαίνεται να βρίσκει πλατιά εφαρμογή το τελευταίο διάστημα σε όσα βλέπουν το φως της δημοσιότητας.
Ωστόσο κανείς τους δεν απαντά σε ερωτήματα όπως: Γιατί το ενδιαφέρον και η αγωνία της πολιτείας και των Μ.Μ.Ε., εστιάζεται προκλητικά μόνο στο σχολικό περιβάλλον και τα προγράμματα ευρωπαϊκά και μη, ελέγχουν μόνιμα την ευθύνη-φταίξιμο του σταθερά υπόπτου πλέον Έλληνα εκπαιδευτικού που έμμεσα ή άμεσα καταγγέλλεται και εγκαλείται; Γιατί το ενδιαφέρον αυτό δεν επεκτείνεται στα βιώματα και τις κοινωνικές συνθήκες που επηρεάζουν την ψυχολογία και τη συμπεριφορά των παιδιών, τι λέει το παρατηρητήριο για τη φτώχεια που επικρατεί στις περιοχές και στις οικογένειες των μαθητών μας;
Υπάρχουν περιπτώσεις που ως εκπαιδευτικοί δυσκολευόμαστε να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα που γεννά στην παιδική ψυχή η σημερινή πραγματικότητα όχι γιατί μας λείπει η επιστημονική κατάρτιση, η θέληση και η ευαισθησία, αλλά γιατί η επίλυσή τους απαιτεί ευρύτερες πολιτικές ανατροπές.
Η βίαιη συμπεριφορά στο σχολείο, στο γήπεδο ή στο δρόμο είναι στενά δεμένη με την καταπίεση και την φτώχεια και δεν είναι πρωτοφανές φαινόμενο, απλά τώρα θέλουν να παίξουν και με αυτό προς όφελος τους. Έτσι αντί να συμπαρασταθούν στο έργο των εκπαιδευτικών όπως αυτό σχεδιάζεται μέσα στις σχολικές μονάδες και αφορά την κοινωνική ένταξη των μαθητών προσπαθούν εκμεταλλευόμενοι ανυπόστατες καταγγελίες να τους ελέγξουν και να τους απαξιώσουν θέτοντας σκόπιμα ζήτημα ανεπάρκειας.
Απαξιώνουν τα προσόντα των εκπαιδευτικών με στόχο τον επαγγελματικό και οικονομικό τους υποβιβασμό και ταυτόχρονα αθωώνουν θεωρώντας δεδομένη και ορθολογική την πολιτική που δημιουργεί στην κοινωνία και στους μαθητές τις συνθήκες της ασφυξίας. Ίσως και η επιθετικότητα μαζί με άλλα προβλήματα που προκύπτουν από την κοινωνική υποβάθμιση μεγάλων λαϊκών στρωμάτων να εξυπηρετήσει τους σκοπούς και τις επιδιώξεις για την τρομοκράτηση των εκπαιδευτικών και την επιβολή με αυταρχισμό της νέας σύγχρονης και άρρηκτα δεμένης με τα μνημόνια εκπαιδευτικής πολιτικής.
Τα σχολεία δεν έχουν ανάγκη ούτε από παρατηρητές ούτε από αξιολογητές. Η επίλυση των πραγματικών προβλημάτων της νεολαίας και της εκπαίδευσης είναι πολύ μακριά από τους στόχους τους και τις επιδιώξεις τους. Η βία ήταν είναι και θα είναι κοινωνικό φαινόμενο απόρροια της αντικοινωνικής πολιτικής, της πολιτικής την οποία στις μέρες μας ούτε αξιολογούν ούτε καν παρατηρούν οι δοτοί του συστήματος παρά μόνο με συνέπεια και υπαλληλική υποταγή εφαρμόζουν.
Καλούμε τον κάθε εκπαιδευτικό: Να αρνηθεί τη συμμετοχή του στο πρόγραμμα. Να μη συμμετέχει ούτε ως υπεύθυνος του σχολείου του, ούτε στην ομάδα υποστήριξης. Να αρνηθεί να δώσει στοιχεία για τη συμπεριφορά των μαθητών του στην Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης. Να μη συμμετέχει σε καμιά δράση που θα πάει να πραγματοποιηθεί μέσα στο σχολείο του, γιατί αυτές στοχεύουν να μας κάνουν συνένοχους και συμμέτοχους στους στόχους τους.
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ
ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ «ΕΛΛΗ ΑΛΕΞΙΟΥ»
Σημάδια ότι το παιδί σας έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού.
Θα έρθει το παιδί σας να σας εκμυστηρευτεί, ότι έχει πέσει θύμα εκφοβισμού; Ίσως όχι. «Είναι πολύ οδυνηρό για το ίδιο το παιδί, να βρει τη δύναμη να παραδεχθεί «έχω γίνει στόχος», λέει η Cynthia Lowen, παραγωγός και συγγραφέας του ντοκιμαντέρ, Bully: «Κι ενώ, γύρω μας υπάρχει πλέον πολύ μεγάλη ευαισθητοποίηση για το φαινόμενο του εκφοβισμού (bullying) τα παιδιά εξακολουθούν να φοβούνται την αντίδραση των γονιών τους, για αυτό που έχουν υποστεί, μήπως και η ομολογία τους χειροτερέψει την κατάσταση», λέει η C. Lowen.
Ένας άλλος λόγος που τα παιδιά μπορεί να μην θέλουν να μιλήσουν για τον εκφοβισμό τους: «Μπορεί να φοβούνται, ότι εάν παραδεχθούν ότι έχουν πέσει θύματα, θα προκαλέσουν απογοήτευση και στεναχώρια στους γονείς τους », λέει ο Jerry Weichman Β.Μ., PhD , ψυχολόγος που ειδικεύεται στους εφήβους στο Ινστιτούτο Νευροεπιστημών Hoag της Καλιφόρνια.
Γι? αυτό είναι σημαντικό να γνωρίζετε, πώς θα εντοπίσετε τα σημάδια του εκφοβισμού, τα οποία τελικά δεν είναι τόσο προφανή όσο νομίζετε. Στο άρθρο αυτό θα διαβάσετε οκτώ (8) δυσδιάκριτα σημάδια, που όμως, αποτελούν «κόκκινες σημαίες» για να εντοπίσετε πιθανό κρούσμα εκφοβισμού στο παιδί σας.
1.Κοινές φράσεις που δείχνουν εκφοβισμό. Όταν ρωτήσετε το παιδί σας, πώς ήταν η ημέρα του στο σχολείο και σας απαντήσει «δράμα τα πράγματα στο σχολείο» ή «τα παιδιά ήταν πολύ χάλια σήμερα» μπορεί να είναι κωδικοποιημένο, το «Έχω πέσει θύμα εκφοβισμού», εξηγεί η Cindy Miller, σχολική κοινωνική λειτουργός στο New Jersey. Αν ακούτε τέτοιες φράσεις συχνά, ρωτήστε το παιδί σας να μάθετε λεπτομέρειες, προτείνει. Για παράδειγμα : « Όταν λες «χάλια τα παιδιά στο σχολείο» ήταν κάποιος που σας πείραξε σωματικά, πχ. σε έσπρωξε; ή μήπως οι φίλοι σου είπαν κάτι κακό για σένα ή σε φώναξαν με κάποιο άσχημο τρόπο και σε πείραξε;», Η΄ «Τι ήταν αυτό που προκάλεσε το «δράμα», που μου λες στο σχολείο;» Εάν το παιδί σας, εξακολουθεί να παραμένει «κλειστό» μιλήστε του για τη διαφορά μεταξύ του «δίνω πληροφορίες για μένα» και «καρφώνω». «Το να αναφέρεις ότι κάποιος σε πλήγωσε, είναι για να ζητήσεις βοήθεια. Το «κάρφωμα» έχει στόχο να προκαλέσει πρόβλημα σε κάποιον άλλο κι όχι να λύσει δικό σου πρόβλημα», λέει η C. Miller. Με αυτό τον τρόπο, το ίδιο το παιδί θα καταλάβει ότι δεν είναι λάθος να αναφέρει κανείς τα γεγονότα που έχουν συμβεί.
2.Επιστρέφει στο σπίτι απ? το σχολείο πεινασμένο. Πριν καταλήξετε στο συμπέρασμα ότι είναι χάλια το φαγητό στο κυλικείο του σχολείου, σκεφτείτε τι άλλο μπορεί να συμβαίνει στο παιδί σας. Ίσως κάποιος συμμαθητής του, να του παίρνει το φαγητό του. Η? ίσως το παιδί σας να δίνει μόνο του το φαγητό του σε κάποιο άλλο παιδί για να γίνει αρεστός, ή ακόμη και να αποφεύγει να τρώει μπροστά στους συμμαθητές του γιατί τον κοροϊδεύουν για τα κιλά του ή για το κολατσιό που τρώει, λέει η C. Miller. Και πάλι, το να κάνετε άμεσες ερωτήσεις στο παιδί, αλλά όχι σε επιθετικό τόνο, είναι το μυστικό. Προσπαθήστε να πείτε: «Με ποιόν κάθισες κι έφαγες στο διάλειμμα σήμερα;» «Σου άρεσε το σάντουιτς που σου είχα βάλει σήμερα στο σχολείο;» «Τι συζητούσατε με τους φίλους σου την ώρα του κολατσιού;»
3.Επιστρέφει στο σπίτι από το σχολείο αργά. Μπορεί να νομίζετε ότι αργεί γιατί επιστρέφει με τους φίλους του και χαζεύει στο δρόμο, όμως, μπορεί να έρχεται από άλλη μεγαλύτερη διαδρομή ή να μην παίρνει το λεωφορείο για να αποφύγει κάποιον που τον εκφοβίζει, λέει η C. Μiller. «Μια αλλαγή στη ρουτίνα της επιστροφής από το σχολείο στο σπίτι, με έκανε συνειδητοποιήσω ότι κάτι δεν πάει καλά», λέει για τον γιό της η Τάρα Κέννεντυ Κλάιν από την Πενσυλβάνια των ΗΠΑ. «Ο γιος μου άρχισε να μου τηλεφωνεί από το λεωφορείο και να με ρωτάει αν κάποιοι μεγαλύτεροι φίλοι του μπορούν να έρθουν στο σπίτι μας μετά το σχολείο», λέει . Κανονικά , η ίδια επέτρεπε στον γιο της να συναντά τους φίλους του, μόνο όταν αυτός είχε τελειώσει όλες τις εργασίες του για το σχολείο και ποτέ αν δεν είχαν επιστρέψει και οι ίδιοι οι γονείς του στο σπίτι από τη δουλειά. «Το ότι αγνόησε τους οικογενειακούς μας κανόνες, ήταν για μένα κόκκινη σημαία, ότι κάτι δεν πάει καλά με το παιδί. Έτσι, ρωτώντας τον αργότερα μου είπε για το περιστατικό του εκφοβισμού του από μεγαλύτερα παιδιά, που συνέβη στο λεωφορείο», λέει η μητέρα. Γι? αυτό, λοιπόν, εμπιστευτείτε το ένστικτό σας και σκάψτε πιο βαθιά, αν το παιδί σας κάνει κάτι έξω από τις συνήθειες και τον χαρακτήρα του.
4.Χάνει ή φέρνει κατεστραμμένα τα πράγματά του απ? το σχολείο. Σίγουρα, τα παιδιά μπορεί να είναι απρόσεκτα και αδέξια, αλλά τα «χαμένα σχολικά είδη» ή τα «σπασμένα και κατεστραμμένα πράγματα», μπορεί να είναι σημάδι εκφοβισμού. «Σκισμένη τσάντα, κάποιος του έκλεψε κάτι ή του πέταξε το παπούτσι του έξω από το παράθυρο του σχολικού λεωφορείου. Όλα αυτά είναι καταστάσεις που μου έχουν εξομολογηθεί τρομοκρατημένα παιδιά, ότι τους έχουν συμβεί», λέει η κοινωνική λειτουργός και συγγραφέας C. Lowen . «Το χειρότερο, όμως, είναι ότι τα παιδιά φοβούνται να πουν στους γονείς τους ότι καταστράφηκαν τα προσωπικά τους αντικείμενα, όπως τα γυαλιά τους, σε τόσο δύσκολες οικονομικά περιόδους, λέει η C. Lowen, επισημαίνοντας, επίσης, ότι ορισμένα παιδιά δίνουν από μόνα τους τα πράγματά τους για να κερδίσουν την εύνοια πιο δημοφιλών συμμαθητών τους. «Οι γονείς θα πρέπει να γνωρίζουν το τι λείπει από τα πράγματά τους και να διασταυρώνουν τη δικαιολογία που θα τους πει το παιδί τους, με άλλους γονείς, με τους δασκάλους, ή τους επιστάτες του σχολείου», προτείνει ο Dr. Weichman Β.Μ. Αν υπάρχει ασυμφωνία μεταξύ της δικαιολογίας του παιδιού σας και της εξήγησης που δίνει ένας ενήλικας, το παιδί σας μπορεί να καλύπτει την κακή συμπεριφορά κάποιου απέναντί του.
5.Είναι αναστατωμένος μετά από ένα μήνυμα στο κινητό, ή στον υπολογιστή του. «Στην εποχή του κυβερνο-εκφοβισμού (cyber-bullying), αν ένας γονέας υποψιάζεται ότι μπορεί να συμβαίνει κάτι τέτοιο στο παιδί του, πρέπει πρώτα να αντιμετωπίσει τις ανησυχίες του παιδιού του, αλλά και να διαπιστώσει με ειδικό λογισμικό παρακολούθησης, εάν υπάρχει όντως εκφοβισμός», συμβουλεύει ο Dr. Weichman Β.Μ. . Πέρα από τη χρήση του γονεϊκού spyware, «όμως, είναι σημαντικό να κρατάτε όλους τους υπολογιστές σε κοινόχρηστους χώρους στο σπίτι, όπως στην κουζίνα ή καθιστικό» , λέει η C. Lowen : »Εάν το παιδί σας είναι στο δωμάτιό του μπροστά στον υπολογιστή περισσότερες από δύο ώρες και όλη αυτή η κατάσταση αρχίσει να γίνεται ολοένα και πιο υπερβολική, το παιδί μπορεί να αρχίσει να αισθάνεται ότι όλος ο κόσμος στρέφεται εναντίον του», προειδοποιεί. Και είναι δύσκολο να αποτρέψετε το παιδί σας από τα αρνητικά συναισθήματα, αν δεν είστε σε θέση να δείτε το πρόβλημα να εκτυλίσσεται.
6.Φοράει συνεχώς μακριά μανίκια ή καλύπτει το σώμα του, χωρίς σημαντικό λόγο. Προσοχή! Μπορεί να μπερδέψετε τη επιθυμία του παιδιού σας να μένει καλυμμένο από συστολή ή λόγω της μόδας, με το ότι μπορεί να έχει ορατά σημάδια σωματικού εκφοβισμού, που προσπαθεί να τα κρύψει. Και να γιατί ένα παιδί θέλει να κρύψει τη σωματική που μπορεί να έχει υποστεί: Μια συνηθισμένη αντίδραση που έχουν οι γονείς συχνά είναι, «χτύπησέ τον κι εσύ», λέει η συγγραφέας C. Lowen . Όμως, ένα παιδί μπορεί να μην είναι σε θέση ή να μην θέλει να ακολουθήσει αυτόν τον τρόπο αντίδρασης, έτσι κρύβει τους μώλωπες και τις γρατσουνιές, για να μην αντιμετωπίσει τις επικρίσεις των γονιών του. Εάν υποψιάζεστε ότι το παιδί σας κρύβει τραυματισμούς, μην αντιδράσετε με απότομο ή συγκρουσιακό τρόπο. Θα πρέπει να αποφύγετε να πείτε φράσεις όπως «Πες μου τώρα ποιος στο έκανε αυτό! » , Λέει ο Dr. Weichman Β.Μ. Αντί γι? αυτό, βάλτε την ψύχραιμη «μάσκα» στο πρόσωπό σας και ρωτήστε το ήρεμα, τι συμβαίνει και τι του προκάλεσε αυτούς τους τραυματισμούς.
7.Εξαφανίζονται οι φίλοι του. Οι περισσότεροι γονείς γνωρίζουν ποιοι είναι οι φίλοι των παιδιών τους, ποιος τους παίρνει τηλέφωνο κάθε βράδυ, με ποιους διαβάζουν και κάνουν μαζί τις σχολικές εργασίες, ή ποιοι είναι οι φίλοι που έρχονται στο σπίτι σας να κοιμηθούν μαζί. Αν οι «συνήθεις ύποπτοι» ξαφνικά εξαφανίζονται, θα μπορούσε να σημαίνει κάτι περισσότερο από το ότι μεγάλωσαν και σκορπίζουν σιγά ? σιγά. «Αν ο φιλικός κύκλος του παιδιού σας ξαφνικά χάνεται, να ρωτήσετε ευθέως «Πού είναι οι φίλοι σου; Τι κάνουν;» προτείνει η C. Lowen .
Όταν μια οικογένεια μετακόμισε στην παλιά της γειτονιά στη Βόρεια Καρολίνα, η έφηβη κόρη της οικογένειας ήταν ενθουσιασμένη, γιατί θα ξανάβρισκε τους παλιούς συμμαθητές και φίλους της από το παλιό της σχολείο. Δυστυχώς, όμως, τα πράγματα δεν λειτούργησαν ομαλά. «Μία από αυτές τις παλιές φίλες, αποφάσισε ότι δεν ήθελε πια την κόρη μου για παρέα και υποχρέωσε μία άλλη φίλη τους που έκανε πάρτι, να μην καλέσει την κόρη μου. Κι αυτό ήταν το πρώτο από μία σειρά παρόμοια επεισόδια που είχαν στόχο να αποκόψουν την κόρη μου από την παρέα της», λέει η μητέρα της οικογένειας: «Τότε ήταν που συνειδητοποίησα ότι αυτό δεν ήταν μία περιστασιακή ακίνδυνη ζήλια, αλλά εκφοβισμός», συμπληρώνει.
8.Το παιδί σας ισχυρίζεται ότι ακυρώθηκε το εξωσχολικό μάθημα ή τελείωσε νωρίτερα. Οι ακυρώσεις συμβαίνουν, αλλά αν συμβούν πολλές, τότε το παιδί σας μπορεί να κρύβει ότι έχει σταματήσει να πηγαίνει σε μια δραστηριότητά του, λόγω παρενόχλησης. Αλλαγές στη ρουτίνα και απώλεια ενδιαφέροντος για τις αγαπημένες του ασχολίες είναι συνήθως σημαντικοί δείκτες ότι κάτι δεν πάει καλά. «Τα παιδιά στέλνουν σήματα κινδύνου όταν έχουν πρόβλημα», λέει η C. Miller. Είναι στο χέρι σας να μείνετε συντονισμένοι και σε επαγρύπνηση ώστε να βοηθήσετε το παιδί σας να φέρει στο φως το πρόβλημά του. Και όταν σας ανοίγει το πρόβλημα καθαρά, κρατήστε στο μυαλό σας δύο πράγματα: «Θα πρέπει να το πιστέψετε και η κατάσταση είναι μάλλον χειρότερη από ό,τι το παιδί σας αφήνει να φανεί» λέει η C. Lowen .
Βλέπετε ή δεν βλέπετε ανησυχητικά σημάδια εκφοβισμού στο παιδί σας, αποφασίστε να αρχίσετε έναν ανοικτό διάλογο μαζί του σχετικά με τον εκφοβισμό, έτσι ώστε να ξέρει ότι μπορεί να βασιστεί επάνω σας, λέει ο Dr. Weichman Β.Μ. . «Τα παιδιά πρέπει να είναι σίγουρα ότι το μοίρασμα με τους γονείς τους για ό,τι τους συμβαίνει, είναι από τη μία ασφαλές γι? αυτά κι από την άλλη όχι επικριτικό και τιμωρητικό».
Αφήστε μια απάντηση